سیّدمجتبی جلال‌زاده

🔺 هفته‌نامه مثلث؛ شماره 337، 20 آذر 1395

بازنشر: ایرنا مقاله

------------------------------------------------------------

مقدمه

با تصویب قانون تحریمی ایران (Iran Sanction Act of 1996) موسوم به داماتو در ایالات متحده آمریکا، صداهای بلندی را در ایران مبنی بر نقض برجام به گوش می‌رساند. واقعیت آن است که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سندی چند لایه است. لایه‌هایی که موجب دربرگرفتن ابعاد حقوقی، سیاسی و فنی می‌شود و ماهیت پیچیده این توافق‌نامه را موجب می‌گردد؛ پیچیدگی‌ای که تکثر و قدرت بازیگران آن، مهم‌ترین دلیل برای انسجام آتی آن‌را می‌تواند موجب می‌گردد. در این جستار به بررسی این موارد می‌پردازیم که: نخست آیا تصویب این قانون یک‌سویه و خارج از منطق در آمریکا، نقض برجام محسوب می‌شود یا خیر؟ دیگر آن‌که آیا این قانون می‌تواند کمکی به شعار انتخاباتی ترامپ مبنی بر پاره کردن برجام نماید؟ در پاسخ به این دو پرسش، آن‌چه حائز اهمیت است اعتبار حقوقی این سند بین‌المللی است.

یادداشت اختصاصی برای باشگاه دانش‌وران روابط بین‌الملل، 13 آذر 1395

Club of International Relations Scholars (CIRS)

دانلود این یادداشت به صورت PDF

----------------------------------

مقدمه

برنامه جامع اقدام مشترک[1] یا همان «برجام» را بایستی در شرایط و بافت موقعیتی خاص زمان و زمانه خودش مورد بررسی و تحلیل قرارگیرد. اما فراتر از آن حتی اگر آیندگان از آن به‌عنوان یک معاهده نافرجام یادکنند؛ باز هم از ابعاد بین‌المللی و تاریخی آن نمی‌کاهد. این سخن بدان معناست که صرف انجام توافق با تمام آن‌چه که از ابعاد آن می‌دانیم، خود به تنهایی دست‌آوردی شگرف و بی‌بدیل در تاریخ روابط بین‌الملل جدید به شمار می‌آید. اما اکنون روند ادامه حیات این مهم به‌واسطه عمل‌کرد یکی از طرفین دچار نقصان شده است. آن‌چه که در گام اول به ذهن خطور می‌کند، فسخ و ملغی‌کردن این سند تاریخی نخواهد بود و بایستی به‌دنبال راه‌کار بود، به‌جای آن‌که زمین بازی را ترک کرده و به غار تنهایی خود بازگردیم. از خاطر نخواهیم برد که برجام سندی چند لایه است. لایه‌هایی که هم از حیث ماهیت (حقوقی، سیاسی، فنی)، هم از حیث شکل و هم از حیث بازیگران دارای تکثر و پیچیدگی‌های خاص خود می‌باشد.