برنامه «کنکاش»، شبکه جام جم، 15 آذر
شنبه, ۱۵ آذر ۱۳۹۹، ۱۰:۴۰ ب.ظ
رخ‌داد 16 آذر که تقریباً دو ماه پس از کودتای 28 مرداد 1332 به وقوع پیوست، در واقع کنشی اعتراضی در راستای مبارزه با سلطه خارجی پس از کودتا بود؛ اهداف این کودتا برای آمریکا و بریتانیا چه بود؟
در تحولات تاریخی دهه‌های ۲۰ و ۳۰ خورشیدی ایران، دولت‌های بریتانیا و سپس آمریکا نقش بسیار مهم ولی در عین حال متفاوتی بازی کردند. کودتای 28 مرداد در ایران، چند هدف عمده و اهداف فرعی متنوعی را دنبال کرد:
- انتقال سلطه از بریتانیا به آمریکا بود. این کار در بُعد سیاسی از طریق کودتا، در بعد اقتصادی از طریق تصرف نفت و در بعد فرهنگی، با تأسیس بنیادها و انجمن‌های فرهنگی متعدد و گماردن عوامل آمریکایی در رأس آنها صورت گرفت.
- تضعیف روحانیت و گروه‌های اسلامی مبارز و به طور کلی اسلام‌زدایی ازایران که از دوره پهلوی اول شروع شده بود.
- خنثی‌کردن دستاوردهای مبارزه‌ها، تلاش‌ها و امیدهای مردم ایران برای ملّی شدن نفت بود.
- ترس از به قدرت رسیدن کمونیست‌ها در ایران؛ بریتانیا با تأکید بر این گذاره که دولت مصدق ضعیف است و در مقابل حزب کمونیستی توده وابسته به شوروی دارای قدرت است می‌تواند به قدرت‌گیری کمونیسم در ایران منجر شود.
- نفت و دسترسی به منابع؛ پس از جنگ جهانی دوم، غرب برای بازسازی اقتصاد خود نیاز مبرمی به نفت داشت؛ به همین دلیل یکی از محورهای اصلی سیاست خارجی آمریکا، تصاحب و کنترل کشورهای صاحب نفت بود؛ به همین دلیل با تمام قدرت، جلوی استقلال حکومت‌های ملّی و یا وابسته به شرق را می‌گرفتند.
